Bir Kur'ân Kavramı Olarak "İrâde"

“Will” (İrāda) as a Qur'an Concept

Özet

Allah Teâlâ’nın bütün insanlığa hidayet rehberi olarak gönderdiği son ilâhî kitap Kur’ân’ı Kerîm’i Allah’ın murâdı doğrultusunda en iyi şekilde anlayabilmek için Kur’ân kavramlarının anlamlarını doğru öğrenmek büyük önem arz etmektedir. Nitekim Kur’ân’da yer alan bilgiler, emirler, yasaklar ve hükümlerin hemen hepsi kavramlarla ifade edilmektedir. Kur’ân kavramları üzerine yapılan araştırmalar, o çalışmaya konu olan kavramın; gerek sözlükler gerekse de âyetler ve tefsirler bakımından hangi manaları ifade ettiğini bütüncül bir bakış açısıyla sunmaya yöneliktir. İş bu araştırma tarihten günümüze kadar güncelliğini koruyan ve felsefe, psikoloji, kelâm gibi pek çok ilmî disiplinin temel problemlerinden olan “irâde hürriyeti” meselesinin özü niteliğindeki “irâde” teriminin, Kur’ân’da ve tefsirlerde geçen ve “istemek” olan gerçek anlamının dışında başka hangi farklı manalarda kullanıldıklarını konu edinmektedir. Kavramla alakalı olarak “irâde hürriyeti” meselesi merkezli felsefî ve kelâmî içerikli pek çok çalışma mevcuttur. Ancak bu araştırma ilgili kavramı problemli cihetiyle ele almayıp Kur’an ve tefsirler özelinde bir çalışma olması hasebiyle diğerlerinden ayrılmaktadır.  Farklı ilim dallarında söz konusu kavramı merkeze alan çalışmalarda ise kavramın anlamsal boyutunu geniş ve bütüncül bir yaklaşımla değil, bazı anlamları ön plana çıkarılacak şekilde ele alınmıştır. Biz ise bu incelememizde kavramın ilim dallarındaki tartışmalı yönünü değil, Kur’ân âyetleri ve tefsirler özelinde irâde kelimesi için tercih edilen farklı anlamları geniş perspektifle ortaya koyacağız. Aynı zamanda müfessirlerin ve sözlük müelliflerinin tariflerini karşılaştırmalı olarak ele alacak olmamız da çalışmamızın ayırıcı taraflarındandır. Dolayısıyla çalışmamıza konu olan irâde kavramının âyetlerde hangi anlamlarda kullanıldığı, müfessirlerin de tefsirlerinde -gerçek anlamı dışında- hangi manalarda yorumladıkları, üzerinde durulması gereken bir husustur. Netice olarak diyebiliriz ki, bu çalışmanın ana hedefi, söz konusu kavramın anlamsal boyutunu dilciler ve müfessirler bağlamında ele alıp Kur’ân bütünlüğü içerisinde kazandığı, aynı zamanda müfessirlerin de kavrama yüklediği farklı anlamları ilgili âyetler ışığında değerlendirmektir.