Kur’ân’da Bulunan Mücmel Lafızların Tebyininde Naklin Önemi Üzerine Bir Araştırma

Kur’ân’da Bulunan Mücmel Lafızların Tebyin Edilmesinde Naklin Önemi Üzerine Bir Araştırma

Özet

Bu çalışmadaki genel amaç manaya delâleti kapalı lafızlardan biri olarak bilinen mücmelin öncelikle tanımına ve Kur’ân’da bulunma sebeplerine yer vermektir. Ardından da mücmel kelimelerin tebyinlerinde Allah Resûlü’nün (s.a.s.) ve ashabının uygulamış olduğu metotları ve bu bağlamda onların Kur’ân’da geçen bazı mücmel lafızlara yaptıkları tebyinleri ele almaktır. Dolayısıyla bu araştırmamızda Kur’ân’da bulunan mücmel lafızların tebyinlerinde naklin önemine dikkat çekilir. Çünkü söz konusu âyetlerin tefsirlerine sadece doğru bir nakil ile ulaşmak mümkündür. Bu bakımdan öncelikle çeşitli tefsir kaynaklarında “mücmel lafız” olarak ifade edilen kelime/kelime gruplarının bulunduğu âyetler tespit edilmiştir. Ardından bu lafızların tebyinleri gerek Hz. Peygamber’den (s.a.v.) gerek sahâbeden gelen rivayetler yardımıyla açıklanmıştır. Gerek usûl gerek tefsir eserleri tarandığında müfessirlerin mücmel lafız olarak ifade ettiği bazı âyetlerin birbirinden farklı olduğu görülmüştür. Bu bakımdan mücmel teriminin göreceli bir kavram olduğu kanaatine varılmıştır. Ayrıca Kur’ân’da mücmel kelime/kelime grubunun bulunduğu âyetlerin sayısının yazılan eserler müvacehesinde farklılık arz etmesinin bir sebebinin de tanımın göreceli olmasından kaynaklandığı tespit edilmiştir. Bunun yanı sıra müfessirlerin tespit ettiği ölçüde söz konusu âyetlerin tebyinlerine nakil çerçevesinde yer verilmiştir. Sonuç olarak, mücmelin tanımından yola çıkarak mücmel lafızların bulunduğu âyetlerin tefsir ve tebyinlerinde müracaat edilmesi gereken ilk kaynağın hiç şüphesiz Kur’ân’ın kendisi olduğu; ikinci kaynağın -âyette de geçtiği üzere- Kur’ân’ı tebyin eden Allah Resûlü (s.a.s.) olduğu ve sonrasında  Allah Resûlü’nün (s.a.s.) hayırlı nesiller olarak taltif ettiği sahâbe, tâbiûn ve tebe-i tâbiînin bulunduğu hatırlatılmak istenmiş olup bu bakış açısıyla Kur’ân’da bulunan bazı mücmel lafızların tefsir edilmesi gerektiğine dikkat çekilmiştir. Neticede, Kur’ân’da geçen bazı lafızların “mücmel” olarak tanımlanması hususunda müfessirler arasında birlik olmasa da söz konusu kapalı lafızların tebyinleri hakkında zikredilen nakiller değişmemektedir. Bu da âyetlerde özelde “mücmel” genelde “kapalı lafız” olarak zikredilen kelime veya kelimelerin tebyinlerinde naklin önemini bir kez daha göstermektedir.

Anahtar kelimeler: Kur’ân, Tefsir, Allah Resûlü, Mücmel, Lafız, Tebyin.