Bir Osmanlı Müfessiri Karamânî'nin İşârî Tefsire Bakışı

Özet

Ahmed b. Mahmûd el-Karamânî Osmanlı Devleti’nin siyaset, ekonomi, ilim ve kültür gibi pek çok alanda müreffeh olduğu Kanuni Sultan Süleyman döneminde yaşamış bir âlimdir. İlminin yanı sıra takvası, mütevaziliği ve sûfî kişiliğiyle tanınan Karamânî’nin on bir ciltten oluşan Tefsîru’l-Kur’ân adında bir tefsiri bulunmaktadır. Eseri naklin yanında Arap dili, belâgat, hadis, tefsir, fıkıh ve kelam gibi temel İslam bilimleri alanında pek çok meseleyi içine aldığından dirayet ağırlıklı bir tefsirdir. Bunun yanı sıra tasavvufî yönüyle bilinen müellifin yer yer işârî tefsirden bahsettiği görülür. Tefsirde geçerliliği kabul edilen bir işârî tefsir âyetlerin zâhirî tefsiriyle çelişmemelidir. Öte yandan zâhirî bir tefsir akla hitap ederken işârî tefsir gönle hitap eder. Mutasavvıfların derin düşünmeleri sonucunda keşf ve ilham yoluyla âyetlere verdiği anlamlar manasına gelen işârî tefsirin temel amacı okuyucunun söz konusu âyetten ibret almasıdır. Nitekim Karamânî de bu amacı taşımaktadır. O gerekli gördüğü âyetlerin önce zâhirî tefsirine ardından da işârî tefsirine değinir. İşârî tefsirde kendi düşüncesi yanında meşhur mutasavvıfların veya âriflerin sözlerine başvurur. Bu makaledeki amaç Osmanlı müfessirlerinden Karamânî’nin Tefsîru’l-Kur’ân adlı eserinde âyetlere verdiği işârî anlamları tespit edip değerlendirmektir.